Pet-CT Nedir? Neden ve Nasıl Çekilir?
PET (Pozitron emisyon tomografisi), insan vücudundaki doku ve organların fonksiyonlarını incelemek ve değerlendirmek için kullanılan bir görüntüleme testidir. Pet-CT taramasında ise PET taraması, CT (Bilgisayarlı tomografi) taraması ile birleştirilerek vücudun 3 boyutlu görüntüleri elde edilir. Pet-CT taraması, vücuttaki anormal durumları tespit etmek için az miktarda radyoaktif madde, özel bir kamera ve bir bilgisayar kullanılarak yapılır. Pet-CT yardımıyla detaylı bir inceleme yapılarak hücresel düzeydeki değişiklikler tespit edilebilir. Pet-CT taraması neden ve nasıl çekilir sorularının daha kapsamlı yanıtlarını öğrenmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Pet-CT Neden Çekilir?
Pet-CT taraması, PET ve CT (Bilgisayarlı tomografi) taramasından elde edilen görüntülerin birleştirilmesi ile yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Pet-CT taraması, nükleer tıp görüntüleme türlerinden biridir. Nükleer tıp görüntüleme sistemlerinde az miktarda radyoaktif madde kullanılarak vücuttaki değişiklikleri tespit etmek amaçlanır. Nükleer tıp sayesinde hücresel boyuttaki değişimler saptanarak hastalığın erken teşhisi sağlanabilir. Ayrıca nükleer tıp hastaların tedavilere yanıt verip vermediğini tespit etmek için de kullanılabilir.
Nükleer tıp görüntüleme sistemlerinden biri olan Pet-CT taramasının çekilme nedenleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
Kanser tanısı
Herhangi bir kanserin vücutta yayılıp yayılmadığını belirlemek
Uygulanan tedavilerin ne kadar etkili olduğunu değerlendirmek
Tedavilerden sonra kanserin yeniden oluşup oluşmadığını belirlemek
Enflamasyon yani iltihabi değişikliklerin ve enfeksiyon odağının saptanması
Beyinde kanlanma azalması gibi nörolojik problemleri değerlendirmek
Kalp kasında kanlanmanın azaldığı alanları göstermek
Pet-CT Nasıl Çekilir?
Pet-CT taraması yapılırken ilk olarak vücut için güvenli bir miktar radyoaktif madde damara enjekte edilir. Genellikle bu işlem için kullanılan madde florodeoksiglukozdur (FDG). Radyoaktif madde enjekte edildikten sonra hastadan bir süre dinlenmesi istenir. Çünkü fazla hareket etmek radyoaktif maddenin yanlış yerlere gitmesine sebep olabilir. Bundan dolayı hareketsiz bir şekilde durmanız gerekir. Vücuttaki hücreler bir süre sonra şekeri (FDG) emer. Sağlıklı hücrelere nazaran daha fazla enerji harcayan kanserli hücreler, daha fazla şeker emer. Radyoaktif maddenin vücut tarafından tam olarak emilmesi yaklaşık olarak 30 ile 60 dakika arasında sürebilir. Pet-CT taramasından önceden içilen kontrast boya, daha keskin ve net bilgisayarlı tomografi görüntülerinin elde edilmesine yardımcı olabilir. Radyoaktif madde, dokular ve organlar tarafından emildikten sonra hasta Pet-CT cihazı içine yatırılır. Pet-CT cihazı, hem PET hem de CT tarama dedektörlerini içeren bir kısa tünele benzer.
Görüntüleme sırasında hastanın hareketli olması görüntülerin bozuk çıkmasına sebep olacağından hastadan hareketsiz kalması istenir. Hasta, cihaz içerisindeyken aynı anda BT taraması da yapılarak vücudun farklı açılardan görüntüleri alınır. Bir bilgisayar PET ve CT taramalarında elde edilen görüntüleri birleştirir. Böylece doktor, vücutta meydana gelen tümör veya diğer anormal durumları gösteren 3 boyutlu bir görüntü elde edebilir. Görüntüleme işlemi yaklaşık olarak 30 dakika sürebilir. Ancak hangi bölgenin incelendiğine bağlı olarak bu süre uzayabilir. Görüntüleme sırasında çeşitli vızıltılar ve tıklama sesleri oluşabilir. Görüntüleme bittikten sonra doktor ve teknisyenler hastadan daha fazla görüntüye ihtiyaç olup olmadığını belirleyene kadar beklemesini isteyebilir. Bazı durumlara belirli alanları ve durumları daha net ve ayrıntılı bir şekilde inceleyebilmek için daha fazla görüntü isteyebilir. Görüntülerde herhangi bir sorun yoksa Pet-CT çekimi sonlandırılır.
Pet-CT Öncesi Hazırlık Süreci
Pet-CT taramasından önce hastalar, bir hazırlanma sürecine girer. Sağlık uzmanlarının yönlendirmeleri ile Pet-CT taramasının daha doğru sonuçlar vermesi için gerekli olan bu hazırlık süreci aşamaları şu şekilde sıralanabilir:
Sağlık uzmanları kullandığınız tüm ilaçları, vitaminleri ve takviyeleri sorarak bunların bir listesini yapar. Bunların yanı sıra herhangi bir alerjiniz olup olmadığını da sorar.
Hastanın hamile olup olmadığı ve emzirip emzirmediği öğrenilir.
Pet-CT taramasından 6 saat önce hasta su hariç bir şey yiyip içmemesi konusunda uyarılır. Ayrıca diyabeti olan hastalar doktorlarına bunu belirtilmelidir.
Taramadan 24 saat önce koşmak veya ağır egzersizler yapmak, taramaların doğruluğunu etkileyebilir. Bundan dolayı taramadan önceki 24 saat boyunca bunların yapılmaması önerilir.
Tarama sırasında sorun oluşturabileceğinden herhangi bir protez, takı, gözlük ve saç tokası gibi metal aksesuarların takılmaması söylenir.
Pet-CT taraması sırasında rahat olmak için rahat kıyafetler giymeniz tavsiye edilir.
Kapalı alanda olma korkusu olan hastalar bu durumu doktorları ile paylaşabilir. Böyle durumlarda işlem sırasında sakin kalmak için hafif bir sakinleştirici alabilirsiniz.
Pet-CT taramasından sonra hastalar aynı gün evine gidebilirler. Sağlık merkezinden ayrılmadan önce sağlık uzmanı veya doktorlar size bu konuda birkaç talimat verebilir. Vücuda enjekte edilen az miktarda radyoaktif madde, doğal bir süreçle zamanla radyoaktif özelliğini kaybeder. Radyoaktif madde Pet-CT taramasından birkaç saat veya gün boyunca idrar ve dışkı yoluyla vücuttan atılabilir. Radyoaktif maddenin vücuttan atılmasına yardımcı olmak için bol bol su içilmesi önerilir.
Pet-CT Yan Etkileri Nelerdir?
Pet-CT taramalarında kullanılan radyoaktif maddenin miktarı azdır. Ayrıca bu radyoaktif madde vücutta uzun süre kalmadığından genel olarak güvenlidir. Ancak bazı durumlarda çeşitli yan etkiler görülebilir.
Özellikle yan etkilerin görüldüğü durumlar şu şekilde sıralanabilir:
Hamile veya emziren kadınların Pet-CT taraması yaptırmaması önerilir. Çünkü bu fetüs için zararlı olabilir. Ayrıca radyasyon anne sütü ile bebeğe geçerek bebeğin sağlığını olumsuz etkileyebilir. Emziren annelerin bu tetkiki yaptırması tıbben gerekli ise bir süre emzirme kesilir.
Pet-CT taramasında damardan verilen maddeler alerjik değildir, yine de tetkik sırasında oluşabilecek herhangi bir olumsuzluk karşısında acil yardım ilaç ve gereçleri her zaman hazırdır.
Diyabet hastası olan bireylerde verilen radyoaktif maddedeki şeker emilmeyebilir. Bu da çekilen görüntüleri etkileyebilir. Sağlık uzmanları Pet-CT taramasından bir süre önce diyetinizi ve ilaçlarınızı değiştirmek için öneride bulunabilir.