Radyoterapi Nedir?

Halk arasında ışın tedavisi olarak da bilinen radyoterapi, yüksek enerjili ışınların tedavi amacıyla kullanılması olarak da tanımlanabilir. İyonizan ışınlar, kanser hücrelerinin çoğalmasıyla meydana gelen tümör DNA’sını hasara uğratır. Kanser hücrelerinin yanı sıra sağlıklı hücrelerin de genetik açıdan hasarlanmasına yol açan radyoterapi, kanser hastalarına güvenle uygulanır.

Radyoterapiye maruz kalan kanser hücreleri, meydana gelen zarardan kurtulamazken sağlıklı hücreler, oluşan hasarı onarabilir. Radyoterapi, hemen hemen tüm organlarda var olan tümörlerin erken ya da son dönem tedavisinde kullanılabilir. Radyoterapide uygulanan radyasyon türü de iyonlaştırıcı radyasyondan oluşur. Farklı bir deyişle radyoterapi, insan vücuduna uygulandığında atomların uyarılmasını sağlayarak dokuda yapısal farklılaşmaya neden olur.

Radyoterapinin kullanım amaçlarına geçmeden önce sıklıkla sorulan “Radyoterapi nedir?” sorusunu yanıtlamak gerekir.

Radyoterapi, en basit anlatımla kanser hücrelerini yok edilmek için radyasyonun kullanıldığı bir tedavi türü olarak açıklanabilir. Radyasyonun sahip olduğu enerji, parçacıklar ve dalgalar yoluyla taşınır. Özel cihazlardan elde edilen yüksek dozdaki radyasyon, kanser hücrelerinin bölünüp çoğalmasını engelleyebileceği gibi onları öldürebilir.

Geçmişte, kanserli dokuyu yok etmek için çok geniş bir alana radyoterapi uygulaması yapılırdı. Kanser tedavisinin yaklaşık %60’lık kısmını oluşturan radyoterapi, günümüzde ise çoğunlukla hedefe yönelik olarak uygulanır. Farklı bir deyişle radyasyon ışınları, önceden belirlenen kanserli hücrelerin bulunduğu bölgeye yüksek dozda gönderilir. Böylece kişinin vücudundaki sağlıklı dokular mümkün olduğunca korunurken tümör ve çevresi, tamamen radyoterapi uygulamasına maruz kalır. Ancak bu sağlıklı dokuların kesin olarak korunduğu anlamına gelmez.

Radyoterapi, sağlıklı dokuların tolerans düzeyini aşmayacak şekilde uygulanır. Böylece sağlıklı dokulara çok az hasar verilerek kanser hücrelerinin yok edilmesi sağlanır.

Sıklıkla X ışınlarının kullandığı radyoterapi uygulamalarında, proton gibi diğer enerji türleri de kullanılabilir. Eksternal (harici), internal (dahili) ve sistemik (tüm vücuda) olarak üç farklı türde uygulanabilen radyoterapi, vücuda bilgisayar kontrollü bir cihaz ile gönderilen radyasyon ile yapılır. Haricen verilen radyoterapi, belirli bir mesafeden hedef gözetilerek uygulanır. Büyük bir makine tarafından uygulanan radyoterapi işlemi sırasında makine vücuda temas etmez. Radyasyon ışınları kişiye uzaktan gönderilir. Dahili radyoterapi ise brakiterapi ve radyoizotop olmak üzere iki farklı şekilde yapılır.

Lokal bir tedavi türü olan brakiterapide vücudun içine, tümör dokusunun yakınına radyoaktif implantlar yerleştirilir. Radyoizotop tedavisi ise damar yoluna enjeksiyon ile ya da radyoaktif sıvı veya kapsülün yutulmasıyla uygulanır. Bu yöntemde radyoaktif madde tüm vücuda yayılır. Tüm vücuda verilen sistemik radyoterapide de radyoaktif maddeler hastaya ağız ya da damar yolundan verilir. Diğer tekniklerden farklı olarak bu yöntem, nükleer tıp hekimleri tarafından uygulanır.

Halk arasında atom tedavisi olarak da bilinen sistemik radyoterapi, iyod-131 (I-131) tedavisi olarak da bilinir. Dolaşım sistemi aracılığıyla tüm vücuda yayılır. Bölgesel tedavi amacıyla kullanılan radyoterapi, yaklaşık 15 ila 20 dakikalık seanslardan oluşur. Uygulama sonrasında kişi, günlük yaşamına devam edebilir. Işın tedavisi ya da radyasyon tedavisi olarak da bilinen radyoterapi türlerinden eksternal ve internal uygulanan yöntemler, radyasyon onkolojisi bölümü hekimleri tarafından uygulanır.

Radyoterapinin Kullanım Amaçları Nelerdir?

Adjuvan Radyoterapi: Meme kanseri başta olmak üzere pek çok farklı kanser türünde uygulanabilen adjuvan radyoterapi, ameliyat sonrası ışın tedavisi olarak da tanımlanabilir. Ameliyatla tümör dokusunun temizlenmesinin ardından yapılan uygulama sayesinde vücutta kalmış olması muhtemel kanser hücrelerinin yok edilmesi hedeflenir. Böylece kanserin tekrar ortaya çıkması (nüks etmesi) engellenmeye çalışılır.
Primer Radyoterapi: Larenks (ses telleri) tümörü gibi bazı kanser türlerinde tek başına uygulanan radyoterapi türüdür. Yalnızca radyoterapi uygulaması olarak da tanımlanabilen bu yöntem, seçilmiş vakalarda cerrahi girişim yerine uygulanarak benzer oranda başarı sağlar.
Palyatif Radyoterapi: İleri evre kanser vakalarında oluşan kanserin diğer dokulara yayılması durumunda uygulanan palyatif radyoterapi yönteminde hastanın şikayetlerin azaltılması hedeflenir. Özellikle beyin ve kemik metastazı varlığında uygulanan bu yöntem sayesinde hastanın ağrı, kanama ve nefes darlığı gibi şikayetlerinin önlenmesi ya da giderilmesi hedeflenir. Ayrıca patolojik kırıklar, felç ve bilinç bozukluğu gibi ciddi sağlık sorunlarının da önüne geçilmesi amaçlanır.